Liu Yuxi
| Liu Yuxi | |
|---|---|
| 劉禹錫 | |
 | |
| Tavalludi |
772 |
| Vafoti |
842 (yoshi 69–70) Luoyang, Henan, China |
| Fuqaroligi | Tan |
| Kasbi | Poet, philosopher, essayist |
| Otasi | Liu Xu va Liu Xu |
Liu Yuxi (772-842) - Tang sulolasi davrida mashhur boʻlgan xitoylik shoir va faylasuf .
Biografiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]Uning ajdodlari Xiongnu koʻchmanchi xalq boʻlgan. "Yettinchi avlod" oila boshlig'i Lyu Liang Shimoliy Veyning amaldori boʻlgan , u 494- yilda Luoyangda poytaxtni ko'chirgan. Hukumatning sinifikatsiya siyosatiga ko'ra, u Xan bo'ldi hamda familiyasini Liu sifatida ro'yxatdan o'tkazdi.
Lyu Yuysining otasi Li Xu An Lushan qoʻzgʻolonidan (755—763) qochish uchun Luoyangni tark etishga majbur bo'ladi va Jiaxingga (hozirgi Chjeszyan ) ketadi. Yoshligida u Kuaydzi (hozirgi Shaoxing )da ikki taniqli shoir, Chan ( dzen ) rohiblari Lingche va Jiaoran bilan ta'lim olgan .
793- yilda Liu imperator imtihonidan o'tadi. O'sha paytlarda yana bir boshqa muvaffaqiyatli nomzodlardan biri yana bir buyuk shoir Liu Zongyuan edi. Uning karerasi Lyu Yuxi bilan chambarchas bog'liq edi. 795- yilda hukumat uni merosxo'rga tarbiyachi qilib yubordi. Bu voqea esa uning martabali shaxs boʻlganligining belgisidir. Biroq, 796- yilda otasi to'satdan vafot etadi hamda u Yangzhouga qaytishga majbur bo'ldi.
Lyu Yuxi Guangdongdagi Lyanchjouga mahalliy gubernator etib tayinlanadi. Keyinchalik, lavozimini pasaytirilib, Xunandagi Langjouga jo'natildi. Liu Zongyuan xuddi shu viloyatning boshqa shahri Yunchjouga yuborildi.
815 - yilda Liu va boshqa Yongzhen islohotchilari poytaxtga chaqirildi. Keyingi yilning boshlarida u poytaxt Chang'anga yetib bordi va saroy siyosatiga oid kinoyali she'r yozdi;"Syuandu ibodatxonasining shaftoli gullari .
828 - yilda u Changanga tashrif buyuradi va u yerda "Syuandu ibodatxonasiga yana tashrif buyurish " she'rini yozadi.
.
She'riyat
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Lyu Yuxining qiziqishlari she’riyatining mavzusida o‘z ifodasini topgan: oddiy insonlarning iqtisodiy va ijtimoiy urf-odatlari va ularning muammolari, xalq musiqasi hamda xalq og‘zaki ijodi, do‘stlik, tarixiy mavzular va o‘tmish sog‘inchlari kabilar. "Xalq qo'shig'i" uslubi bilan boshqalardan ajralib turadi. Uning 700 dan ortiq she'rlari hanuzgacha mavjud bo'lib, ulardan 4 tasi XVIII asrda birinchi marta nashr etilgan Qing sulolasining klassik "Uch yuz Tang she'rlari" antologiyasiga kiritilgan.
U zamonaviy 3 ta buyuk shoirning yaqin do'sti va hamkasbi edi. Bular: Liu, Zongyuan, Xan Yu va Bay Juyi .
Loushi Ming
[tahrir | manbasini tahrirlash]Uning eng mashhur asarlaridan biri “Loushi Ming” , “Olimning kamtarin maskani” nasriy she’rida oddiy bir xonadonda yashash, madaniyat va ilm-ma’rifat bilan toblangan hayot tasvirlangan.
Falsafa
[tahrir | manbasini tahrirlash]Li Yuxi o'zining savodxon hamkasbi shoirlar Xan Yu va Liu Zongyuan bilan osmon va yer ikkiligi haqidagi falsafiy munozaralarda qatnashgan. Xan Yu konfutsiy sifatida jannatni ustun deb bilgan, Liu Zongyuan esa ularni alohida qarashlar deb hisoblagan.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Chen, Jo-shui (1992): Liu Tsung-yuan va T'ang Xitoyda intellektual o'zgarish, 773-819, Kembrij: Kembrij universiteti nashriyoti.ISBN 0521419646ISBN 0521419646, 49, 57, 58, 60, 67, 68, 70, 72, 73, 76, 111, 117, 119, 121, 186-betlar
- Lim, Chooi Kua [Lin Shui-kao] (1994, 1996): Liu Yuxi tarjimai holi, Xitoy madaniyati, 36.2, 37.1, 115-50, 111-141
- Luo Yuming (Izohlar va Ye Yang tomonidan muqaddima bilan tarjima qilingan), (2011): Xitoy adabiyotining qisqacha tarixi 1-jild, Brill, Leiden, 356-8-betlar
- Richardson, Tori Kliffon Entoni (1994). Liu Pin-k'o chia-hua lu ("Variosning maslahatchisi Lyu (Yu-hsi)ning nozik nutqlari"): o'rganish va tarjima. Nashr qilinmagan fan nomzodi. dissertatsiya, Viskonsin universiteti
- Sping, Madeline K (1989): Liu Yü-hsi yozuvlaridagi otlar allegoriyasi, Ti-i chieh Kuo-chi T'ang-tai wen-hsüeh hui-i Lun-wen chíngíngíngíngínínín línìnì, Taypey talabalar kitoblari kompaniyasi, 1–35-betlar
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Liu Yuxi, Whittier kolleji, Xitoy she'riyatining langar kitobida
- Chjenchjou universiteti Internet markazida Liu Yuxi tomonidan "To'liq Tang she'riyati" (faqat xitoycha) asarlari (Wayback Machine saytida 2020-10-28 sanasida arxivlangan)
- Works by Liu Yuxi </img>
- Quan Tangshi kitoblari, jumladan , Xitoy matn loyihasida Liu Yuksining to'plangan she'rlari: